Jakość i niezawodność kolektorów słonecznych

Pierwszą i najważniejszą cechą kolektora słonecznego jest jego trwałość i bezawaryjność. Kolektor słoneczny jest urządzeniem stosunkowo kosztownym, dlatego powinien nam służyć przez wiele lat, również po okresie zwrotu nakładów inwestycyjnych. Aby być pewnym dobrego wyboru, radzimy sprawdzić, czy kolektor słoneczny przeszedł pozytywnie szereg badań mających gwarantować jego odpowiednią jakość. Wykaz niezbędnych badań jest zawarty w normie PN-EN 12975:1-2007, a szczegółowy opis, jak mają być wykonane poszczególne badania, zawiera druga część tej normy, czyli PN-EN 12975:2-2007. Są to jedyne normy obowiązujące dla kolektorów słonecznych. Wskazują one nie tylko na badania jakościowe i trwałościowe, jakim należy poddać kolektor, ale również na sposób znakowania produktu oraz treść instrukcji dotycząca montażu, uruchomienia i względów bezpieczeństwa.

Na badania, jakim musi być poddany kolektor słoneczny, aby potwierdzić jego pełną zgodność z normą PN-EN 12975-1:2007 wskazuje w punkt 5.2 tej normy:

Wymagane są następujące badania kolektora:

Ciśnienie wewnętrzne w absorberze (patrz PN-EN 12975-2:2007, 5.2);
Odporność na wysoką temperaturę (patrz PN-EN 12975-2:2007, 5.3);
Ekspozycyjność (patrz PN-EN 12975-2:2007, 5.4);
Zewnętrzny szok termiczny. Można połączyć z badaniem odporności na wysoką temperaturę lub badaniem ekspozycyjności (patrz PN-EN 12975-2:2007, 5.5);
Wewnętrzny szok termiczny. Można połączyć z badaniem odporności na wysoką temperaturę lub badaniem ekspozycyjności (patrz EN PN-EN 12975-2:2007, 5.6);
Przeciekanie wody deszczowej, dotyczy tylko kolektorów z osłonami (patrz PN-EN 12975-2:2007, 5.7);
Wytrzymałość (patrz PN-EN 12975-2:2007, 5.9);
Charakterystyka cieplna (patrz PN-EN 12975-2:2007, Rozdział 6);
Odporność na zamarzanie, tylko w przypadkach określonych w PN-EN 12975-2:2007, 5.8);
Temperatura stagnacji (patrz PN-EN 12975-2:2007, Załącznik C). Można połączyć z badaniem odporności na wysoka temperaturę lub badaniem ekspozycyjności;
Przegląd końcowy (patrz PN-EN 12975-2:2007, 5.11).

W tej samej normie PN-EN 12975-1:2007, punkt 5.4 Procedura badań, zawarto następującą treść: Badaniom należy poddać wymaganą liczbę kolektorów. Kolektor należy badać zgodnie z 5.2. Kolektor spełnia wymagania normy tylko wtedy, gdy wszystkie kryteria akceptacji wyników badań są spełnione. Oznacza to wówczas, że kolektor pozytywnie przeszedł wszystkie testy opisane w punkcie 5.2. Oczywiście zapoznanie się ze szczegółowymi sprawozdaniami z badań jest raczej niemożliwe, gdyż nie są one publikowane przez producentów kolektorów słonecznych. Aby sobie z tym problemem poradzić, w Europie został utworzony wspólny system przeprowadzania badań i wydawanie certyfikatu zgodności na zgodność kolektora słonecznego z wymienionymi normami. System badań prowadzony jest aktualnie przez 16 jednostek badawczych, posiadających odpowiednią akredytację, z różnych krajów Europy. Jednostki te objęte są ponadto obowiązkiem wzajemnej kontroli w zakresie wyników przeprowadzanych badań, zwłaszcza w zakresie wyznaczania charakterystyki cieplnej wykorzystywanej do wzajemnego porównywania wydajności kolektorów słonecznych.

Aby klient miał pewność, że zakupiony kolektor posiada deklarowane przez producenta parametry i spełnia wymagania normy utworzono procedurę certyfikacji o nazwie Solar Keymark. W ramach tej procedury kolektor musi być zbadany przez jedno z 16 akredytowanych laboratoriów. Co więcej przedstawiciele tegoż laboratorium dokonują kontroli procesu produkcji w zakładzie produkcyjnym jak również losowo pobierają egzemplarze kolektorów przeznaczone do badań. Aby w pełni zabezpieczyć interes klienta jednostka wydająca certyfikat zgodności Solar Keymark upoważniona jest do dokonywania kontroli procesu produkcji w dowolnym momencie, przeprowadzaniu w odstępach dwuletnich ponownych kontroli produkcji jak również pełnej weryfikacji czy produkowany kolektor pod względem zastosowanej technologii i materiałów jest zgodny z tym, który był podstawą wydania certyfikatu.

W przeciwieństwie do Polski, w innych krajach Unii Europejskiej posiadanie przez kolektor słoneczny certyfikatu Solar Keymark jest podstawowym warunkiem, bez którego nie można otrzymać dofinansowania ze środków publicznych do wykonywanej inwestycji. Dlatego też obecnie, każdy producent kolektorów słonecznych nie tylko z Europy, ale całego świata, chcąc sprzedawać solary na rynku Europejskim musi posiadać wymieniony certyfikat. Aktualnie certyfikat ten posiada ponad 1300 kolektorów różnych producentów, w tym około trzydziestu z Polski. Szczegółowa baza kolektorów jest dostępna na stronie internetowej http://www.solarkeymark.org. Jeżeli kolektor który chcemy zakupić znajduje się we wskazanej bazie możemy być pewni, że jest to produkt dobry, spełniający stawiane kolektorom słonecznym wymagania jakościowe.

Zadanie sobie trudu weryfikacji, czy dany kolektor posiada certyfikat Solar Keymark, jest tym bardziej istotne, że w Polsce mamy do czynienia z nadużyciem ze strony nawet znanych firm, w postaci powoływania się na posiadanie takowego certyfikatu lub prowadzenie produkcji zgodnie z systemem certyfikacji Solar Keymark, co w rzeczywistości nie ma nic wspólnego z uzyskaniem wskazanego certyfikatu. Oczywiście brak posiadania certyfikatu Solar Keymark nie jest czynnikiem dyskwalifikującym dany kolektor z rynku, jednakże w tym wypadku ryzyko zakupu kolektora, którego jakość nie była zweryfikowana ponosi nabywca.

Inną istotną cechą kolektora słonecznego dobrej jakości jest odpowiednio długi okres gwarancji udzielany przez producenta wyrób danego wyrobu. Obecnym standardem jest dziesięcioletni okres gwarancji. Zdarza się jednak, że nawet u powszechnie uznanych producentów okres ten nie przekracza 5 lat. Ponadto ważne jest, aby z uwagą zapoznać się z warunkami gwarancji jeszcze przed zakupem produktu. W szczególnych przypadkach może okazać się, że zawarte w niej zastrzeżenia będą w pewnych sytuacjach, np. braku zasilania i przegrzania kolektorów, trudne bądź niemożliwe do spełnienia przez użytkownika, powodując utratę gwarancji. Niestety również bardzo często obserwuje się brak dbałości o zapewnienie wysokiego poziomu jakość kolektorów słonecznych w przypadku inwestycji dofinansowanych z pieniędzy publicznych. W ostatnim czasie problem ten dotyczy setek, a nawet tysięcy instalacji, gdzie użytkownikami są mieszkańcy gmin, które ogłosiły przetargi na dostawę i montaż kolektorów. Decyzję o tym, jaki kolektor będą mieli zainstalowany w swoim domu przyszli użytkownicy, podejmują komisje przetargowe. W konkretnym przypadku, dla reprezentującej mieszkańców jednej z gmin komisji przetargowej, wbrew wymaganiom Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), nieważne było posiadanie wiarygodnych protokołów badań i certyfikatów dla zainstalowanego kolektora. Wystarczającą gwarancję odpowiedniej jakości kolektora stanowiło stwierdzenie przez jednego z członków komisji, że jest to produkt niemiecki. O wyborze niespełniającej warunków SIWZ, a jednocześnie najmniej korzystnej oferty, zdecydowała nic nieznacząca dla przyszłych użytkowników, jak również nie wpływająca na jakość ani też wydajność, meandryczna budowa absorbera kolektora słonecznego.

Przykład ten potwierdza, że sprawy związane z jakością i trwałością kolektorów słonecznych nie są traktowane jako zasadnicze i podstawowe przez instytucje udzielające dofinansowań. W wielu przypadkach wynika to z braku odpowiedniej wiedzy i zdawania się na podpowiedzi dostawców kolektorów słonecznych. Zdarza się również, podobnie jak wymienionym przykładzie , iż inwestor z niewyjaśnionych przyczyn usilnie dąży do zainstalowania nienajlepszego produktu. Warto zatem baczenie śledzić przebieg realizacji zamówienia publicznego, którego jesteśmy beneficjentem. Mamy nadzieję, że wejście w życie rozwiązań uniemożliwiających doprowadzanie do opisanej sytuacji to tylko kwestia czasu.

Jeżeli jednak sami podejmujemy decyzję o wyborze kolektora słonecznego, który chcemy zainstalować we własnym domu, możemy to zrobić w sposób świadomy i gwarantujący zadowolenie z jego długoletniego użytkowania. By mieć pewność że wybrany kolektor spełnia nasze oczekiwania względem jakości i trwałości sprawdźmy przed zakupem:

Czy posiada certyfikat zgodności Solar Keymark,
Jaki okres gwarancji jest udzielany przez dostawcę kolektora,
Jakie warunki musimy spełnić, aby nie utracić gwarancji na zainstalowany kolektor.